Travma nedir? Psikolojik travma belirtileri nelerdir? Nasýl ayýrt edilebilir?

Psikolojik Travma : canlý üzerinde ruhsal açýdan önemli ve etkili izler býrakan olay ya da etkileþimlerdir.

Yaþantýmýz boyunca farklý travmatik durumlarla karþýlaþmamýz kaçýnýlmazdýr. Bu durumlar bizden sevdiklerimizi alabilir ya da aðýr duygusal hasarlara yol açabilir. Aniden gerçekleþen travmatik yaþantýlarýn yarattýðý sarsýcý etkilerden kurtulmak bazen mümkün olabilirken bazen de kiþilerin, psikolojik desteðe ihtiyacý olabilir. Bu noktadan hareketle deneyimlerimizin de içinde yer aldýðý bu bülteni hazýrlama ihtiyacý doðdu.

YAÞ GRUPLARINA GÖRE TRAVMA SONRASI STRES TEPKÝLERÝ

14 - 18 yaþ arasýndakiler:

Ergenlerin faaliyetlerinin ya da ilgilerinin büyük kýsmý kendi yaþ grubundaki akranlarý üzerine odaklanmýþtýr. Yaþýtlarýyla olan grup faaliyetlerinin kesintiye uðramasý ve topluluk hayatý içinde yetiþkinlerin sahip olduðu sorumluluklara sahip olamama karþýsýnda özellikle üzülürler. Uyku bozukluklarý, iþtahsýzlýk, fiziksel problemler(baþ aðrýsý, karýn aðrýsý, mide bulantýsý, sivilcelenme gibi),aþýrý kuruntu, uyuþukluk, konsantrasyonda bozulma, intihara meyilli düþünceler, suçluluk duygularý, baþkalarýný, kurumlarý, sistemi suçlama eðilimi, yoðun öfke duygusu, sorumluluklarýný yerine getirmeyi reddetme, okulda uyum problemleri, görülebilir. Anne baba ve arkadaþlarýna karþý bilgili ve deneyimli görünmeye büyük ihtiyaç duyarlar. Yaþadýklarý kaygý ve korkularý akranlarýyla paylaþmaya ihtiyaç duyarlar. Felaketten sonra hayatta kaldýklarý için kendilerini ölümsüz gibi hissedebilirler ve bu onlarý pervasýz/umursamaz davranýþlara ve tehlikeli riskler almaya yönlendirebilir. Tepkileri daha küçük yaþtakiler ile yetiþkin tepkilerinin karýþýmýdýr. Felaket, dünyanýn güvenli olmadýðý hissini yaratabilir. Yoðun reaksiyonlar ile boðulan ergenler, bunlarý aileleriyle tartýþmayý beceremeyebilirler.

TRAVMA BELÝRTÝLERÝNÝ NE ZAMAN CÝDDÝYE ALMALIYIZ ?

Travmatik bir olaydan sonra yetiþkinlerin ve çocuklarýn büyük bir kýsmýnýn birkaç ay boyunca bu tip tepkiler göstermesi son derece normaldir. Ancak bu tepkiler altý aydan daha uzun sürerse ve altý ay içerisinde azalmaz, git gide artarsa, günlük yaþamda uyku bozukluklarýna; aile ve okul yaþamýnda güçlüklere yol açarsa, profesyonel bir yardým alýnmasý gerekir. Travma sonrasý stres tepkilerinin 6 aydan sonra devam ediyorsa ciddiye alýnmalýdýr.

Travmaya verilen tepkiler ayný deðildir. Bunu belirleyen özellikler arasýnda, öðrencinin yaþý, cinsiyeti, eðitim seviyesi, kiþilik yapýsý; travmanýn niteliði, þiddeti ve kiþi tarafýndan nasýl anlamlandýrýldýðý ve travma sonrasý sosyal çevrenin ve toplumun verdiði destek vardýr.

• Krizden etkilenme düzeyine baðlý olarak önceki travmatik yaþantýlarý tetiklenebilir.
• Görev ve sorumluluklarý yerine getirmede isteksizlik görülebilir.
• Kriz durumlarýnda kiþiler okul sistemine yönelik olarak daha tepkisel davranabilir. Önceki yaþantýlar olumsuz duygularýn açýða çýkmasýna neden olabilir.
• Kiþilerin kendine yönelik suçluluk duygularý ve guruba/kiþiye yöneltilen suçlama eðilimleri gözlenebilir.
• Kriz durumlarýnda insanlar açýk ve net olarak kriz süreci ile ilgili bilgilenmeye ihtiyaç duymaktadýr.

Kaygý durumu 6 ayý geçmiþse, bu durum kendi sosyal – duygusal yaþamýný, derslerini, arkadaþlýk iliþkilerini, aile üyeleri ile olan ortak yaþamlarýný olumsuz bir biçimde etkiliyor ve gencin sevdiði etkinliklere katýlmasýný engelliyorsa, bir uzmandan destek almakta fayda bulunur. Bazen yetiþkinler olarak, iyi niyetli bir biçimde kaygýlý bir gençle ilgilenmeye çalýþýrken, doðru zannettiðimiz yanlýþ tavýrlar içerisine girebiliriz. Genç kaygýlandýðýnda “Her þey iyi olacak.” demek, tam olarak ne yapacaðýný -kendi çözümünü bulmasýný beklemeden- söylemek, zorlandýðý durumdan kaçýnmasýna izin vermek, kaygýlarýný görmezden gelmek, gencin yaþadýðý kaygýyý ifade etmesine fýrsat tanýmamak, sabýrsýz davranmak, gencin anlattýklarýný dinlememek bunlardan bazýlarýdýr.

PSÝKOLOJÝK TRAVMA SONRASI SÝZÝ NELER BEKLEYEBÝLÝR ?

• Ebeveyn olarak yaþanan bu durumdan siz de etkilenmiþ olabilirsiniz (duygu ve düþüncelerinizi fark etmeye çalýþýn).
• Öðrenci yaþanýlanlardan dolayý yoðun üzüntü hissediyor olabilir.
• Öðrenci kendini olaydan sonra öfkeli hissedebilir.
• Olay tekrar olacakmýþ gibi yoðun bir korku ve endiþe yaþayabilir. Bedeninde bir uyarýlmýþlýk hali olabilir.
• Unutmayýn! Herkes bu olaydan eþit derecede etkilenmeyebilir. Oluþabilecek tepkiler birbirinden farklý olacaktýr.
• Olaydan sonra, bazen olayla ilgili aklýn istenmeden gelen görüntüler, düþünceler ve sesler olabilir.
• Uyku düzeninde bozulmalar olabilir.
• Yeme düzeninde bozulmalar olabilir. Ýþtahý eskisi kadar iyi olmayabilir. Bazen de yeme davranýþý artabilir.
• Þu anda ne kadar kötü hissediyor olsa da bu normal ve geçicidir.
• Yaþadýðý bu durumlar 3 aydan daha fazla sürerse muhakkak bir uzmana baþvurun. Bu durumda okul rehberlik servisinden de faydalanabilirsiniz.

PSÝKOLOJÝK TRAVMA SONRASI NELER YAPILABÝLÝR ?

• Bu yaþananlar gerçek ve hepimizi bir süre etkileyecek. Yaþanmamýþ gibi davranmayýn. Bu olayýn etkilerini hep birlikte birbirimize destek olarak atlatacaðýz.
• Yaþadýklarýyla ilgili duygu ve düþüncelerini ailesiyle, arkadaþlarýyla, kendine yakýn hissettiði kiþilerle konuþmak onlara iyi gelecektir.
• Bir müddet okula gelmek istemeyebilirler. Ancak daha önce yaptýðý þeyleri yapmak, günlük yaþantýnýzý devam ettirmek, arkadaþlarýyla ve öðretmenleriyle duygu ve düþüncelerini paylaþmak onlara iyi gelecektir.
• Bu durumla nasýl baþ ettiðini bulmasýna destek olmaya çalýþýn. Ne yaparsa kendini daha iyi hisseder? Yapmaktan keyif aldýðý, ona iyi geldiðini düþündüðünüz, kendinizi iyi hissetmenizi saðlayan þeyleri yapmaya devam ediniz.
• Spor yapmak, okul içi ve dýþý grup etkinliklerine katýlmak, sinemaya gitmek, müzik dinlemek kendisini iyi hissetmesine yardýmcý olacaktýr.
• Rutin düzene devam etme amaçlý grup faaliyetlerine katýlmalarý saðlanabilir.
• Ergenin paylaþýmlarýný dinlenmek önemlidir.