Travma nedir? Psikolojik travma belirtileri nelerdir? Nasıl ayırt edilebilir?

Psikolojik Travma : canlı üzerinde ruhsal açıdan önemli ve etkili izler bırakan olay ya da etkileşimlerdir.

Yaşantımız boyunca farklı travmatik durumlarla karşılaşmamız kaçınılmazdır. Bu durumlar bizden sevdiklerimizi alabilir ya da ağır duygusal hasarlara yol açabilir. Aniden gerçekleşen travmatik yaşantıların yarattığı sarsıcı etkilerden kurtulmak bazen mümkün olabilirken bazen de kişilerin, psikolojik desteğe ihtiyacı olabilir. Bu noktadan hareketle deneyimlerimizin de içinde yer aldığı bu bülteni hazırlama ihtiyacı doğdu.

YAŞ GRUPLARINA GÖRE TRAVMA SONRASI STRES TEPKİLERİ

14 - 18 yaş arasındakiler:

Ergenlerin faaliyetlerinin ya da ilgilerinin büyük kısmı kendi yaş grubundaki akranları üzerine odaklanmıştır. Yaşıtlarıyla olan grup faaliyetlerinin kesintiye uğraması ve topluluk hayatı içinde yetişkinlerin sahip olduğu sorumluluklara sahip olamama karşısında özellikle üzülürler. Uyku bozuklukları, iştahsızlık, fiziksel problemler(baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı, sivilcelenme gibi),aşırı kuruntu, uyuşukluk, konsantrasyonda bozulma, intihara meyilli düşünceler, suçluluk duyguları, başkalarını, kurumları, sistemi suçlama eğilimi, yoğun öfke duygusu, sorumluluklarını yerine getirmeyi reddetme, okulda uyum problemleri, görülebilir. Anne baba ve arkadaşlarına karşı bilgili ve deneyimli görünmeye büyük ihtiyaç duyarlar. Yaşadıkları kaygı ve korkuları akranlarıyla paylaşmaya ihtiyaç duyarlar. Felaketten sonra hayatta kaldıkları için kendilerini ölümsüz gibi hissedebilirler ve bu onları pervasız/umursamaz davranışlara ve tehlikeli riskler almaya yönlendirebilir. Tepkileri daha küçük yaştakiler ile yetişkin tepkilerinin karışımıdır. Felaket, dünyanın güvenli olmadığı hissini yaratabilir. Yoğun reaksiyonlar ile boğulan ergenler, bunları aileleriyle tartışmayı beceremeyebilirler.

TRAVMA BELİRTİLERİNİ NE ZAMAN CİDDİYE ALMALIYIZ ?

Travmatik bir olaydan sonra yetişkinlerin ve çocukların büyük bir kısmının birkaç ay boyunca bu tip tepkiler göstermesi son derece normaldir. Ancak bu tepkiler altı aydan daha uzun sürerse ve altı ay içerisinde azalmaz, git gide artarsa, günlük yaşamda uyku bozukluklarına; aile ve okul yaşamında güçlüklere yol açarsa, profesyonel bir yardım alınması gerekir. Travma sonrası stres tepkilerinin 6 aydan sonra devam ediyorsa ciddiye alınmalıdır.

Travmaya verilen tepkiler aynı değildir. Bunu belirleyen özellikler arasında, öğrencinin yaşı, cinsiyeti, eğitim seviyesi, kişilik yapısı; travmanın niteliği, şiddeti ve kişi tarafından nasıl anlamlandırıldığı ve travma sonrası sosyal çevrenin ve toplumun verdiği destek vardır.

• Krizden etkilenme düzeyine bağlı olarak önceki travmatik yaşantıları tetiklenebilir.
• Görev ve sorumlulukları yerine getirmede isteksizlik görülebilir.
• Kriz durumlarında kişiler okul sistemine yönelik olarak daha tepkisel davranabilir. Önceki yaşantılar olumsuz duyguların açığa çıkmasına neden olabilir.
• Kişilerin kendine yönelik suçluluk duyguları ve guruba/kişiye yöneltilen suçlama eğilimleri gözlenebilir.
• Kriz durumlarında insanlar açık ve net olarak kriz süreci ile ilgili bilgilenmeye ihtiyaç duymaktadır.

Kaygı durumu 6 ayı geçmişse, bu durum kendi sosyal – duygusal yaşamını, derslerini, arkadaşlık ilişkilerini, aile üyeleri ile olan ortak yaşamlarını olumsuz bir biçimde etkiliyor ve gencin sevdiği etkinliklere katılmasını engelliyorsa, bir uzmandan destek almakta fayda bulunur. Bazen yetişkinler olarak, iyi niyetli bir biçimde kaygılı bir gençle ilgilenmeye çalışırken, doğru zannettiğimiz yanlış tavırlar içerisine girebiliriz. Genç kaygılandığında “Her şey iyi olacak.” demek, tam olarak ne yapacağını -kendi çözümünü bulmasını beklemeden- söylemek, zorlandığı durumdan kaçınmasına izin vermek, kaygılarını görmezden gelmek, gencin yaşadığı kaygıyı ifade etmesine fırsat tanımamak, sabırsız davranmak, gencin anlattıklarını dinlememek bunlardan bazılarıdır.

PSİKOLOJİK TRAVMA SONRASI SİZİ NELER BEKLEYEBİLİR ?

• Ebeveyn olarak yaşanan bu durumdan siz de etkilenmiş olabilirsiniz (duygu ve düşüncelerinizi fark etmeye çalışın).
• Öğrenci yaşanılanlardan dolayı yoğun üzüntü hissediyor olabilir.
• Öğrenci kendini olaydan sonra öfkeli hissedebilir.
• Olay tekrar olacakmış gibi yoğun bir korku ve endişe yaşayabilir. Bedeninde bir uyarılmışlık hali olabilir.
• Unutmayın! Herkes bu olaydan eşit derecede etkilenmeyebilir. Oluşabilecek tepkiler birbirinden farklı olacaktır.
• Olaydan sonra, bazen olayla ilgili aklın istenmeden gelen görüntüler, düşünceler ve sesler olabilir.
• Uyku düzeninde bozulmalar olabilir.
• Yeme düzeninde bozulmalar olabilir. İştahı eskisi kadar iyi olmayabilir. Bazen de yeme davranışı artabilir.
• Şu anda ne kadar kötü hissediyor olsa da bu normal ve geçicidir.
• Yaşadığı bu durumlar 3 aydan daha fazla sürerse muhakkak bir uzmana başvurun. Bu durumda okul rehberlik servisinden de faydalanabilirsiniz.

PSİKOLOJİK TRAVMA SONRASI NELER YAPILABİLİR ?

• Bu yaşananlar gerçek ve hepimizi bir süre etkileyecek. Yaşanmamış gibi davranmayın. Bu olayın etkilerini hep birlikte birbirimize destek olarak atlatacağız.
• Yaşadıklarıyla ilgili duygu ve düşüncelerini ailesiyle, arkadaşlarıyla, kendine yakın hissettiği kişilerle konuşmak onlara iyi gelecektir.
• Bir müddet okula gelmek istemeyebilirler. Ancak daha önce yaptığı şeyleri yapmak, günlük yaşantınızı devam ettirmek, arkadaşlarıyla ve öğretmenleriyle duygu ve düşüncelerini paylaşmak onlara iyi gelecektir.
• Bu durumla nasıl baş ettiğini bulmasına destek olmaya çalışın. Ne yaparsa kendini daha iyi hisseder? Yapmaktan keyif aldığı, ona iyi geldiğini düşündüğünüz, kendinizi iyi hissetmenizi sağlayan şeyleri yapmaya devam ediniz.
• Spor yapmak, okul içi ve dışı grup etkinliklerine katılmak, sinemaya gitmek, müzik dinlemek kendisini iyi hissetmesine yardımcı olacaktır.
• Rutin düzene devam etme amaçlı grup faaliyetlerine katılmaları sağlanabilir.
• Ergenin paylaşımlarını dinlenmek önemlidir.