Anne baba sevgisinin çocuğun gelişimi üzerindeki etkileri nelerdir?

Kişilik gelişimi insan hayatı boyunca devam eden bir süreçtir fakat en temel kişilik özellikleri çocukluk döneminde kazanılır. Çocuğun; bedensel, ruhsal, zihinsel olarak sağlıklı ve dengeli olabilmesi, gelişim basamaklarının doğru ve başarılı bir şekilde aşılmasına bağlıdır. Bu basamakların sağlıklı bir şekilde aşılmasında en büyük görev ise anne-babanındır. Anne - babaların, çocuklarına sevgiyi; koşulsuz, sürekli ve dengeli bir biçimde vermeleri çocuğun yaşamını sürdürebilmesi için gerekli besini vermek kadar önemlidir.

Çocuğunuzla birlikte yürürken, tutumlarınız onun da yaşamına yön verir ve kişiliğinin gelişmesine katkıda bulunur. Anne baba olarak tutumlarınız hakkında farkındalık kazanmanız, bu gelişime olumlu katkıda bulunabilmeniz açısından önemlidir. Toplumun temel taşı olan aile, toplumsal sorunların hem kaynağı, hem de çözümleyicisidir.

Kişinin sosyalleşmesinde, insanlar ile uyumlu ilişkiler geliştirmesinde, dürüst ve güvenilir bir insan olmasında kısaca bireysel anlamda sağlıklı bir kişilik yapısı geliştirmesinde aile etkin biçimde rol oynamaktadır.

Aşırı Hoşgörülü Anne - Baba Tutumu

Bu tutum daha çok çocuğu kırmamak, üzmemek için her isteğinin yapıldığı, çocuğa çok fazla özgürlük verilen, hiç kontrol etmemeyi hatta bazen ihmale kadar varan hoşgörüyü gösteren tutumdur. Bu çocukların aşırı hareket ve davranış serbestliği vardır. Yemek yeme, uyku saatleri ve dışarı çıkma gibi konulardaki her türlü kararı çocuk verir. Çocuğun istek ve talepleri koşulsuz şartsız kabul edilir.

Aşırı Hoşgörülü Anne - Baba Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

• Hiç sınır koyulmayan bu çocuklarda neyin doğru neyin yanlış olduğu bilinmediği için çocuklar ait olmayı hissedemezler, benmerkezcidirler, asi ve saldırgan davranışlar gözlenebildiği gibi sınırları olmadığı için işbirliği de yapamazlar.
• Her istediği hemen yapıldığından; duygu, istek ve dürtülerini denetlemeyi/ertelemeyi öğrenemezler.
• Sosyalleşme ve ikili ilişkiler konusunda başarısızdırlar.
• En büyük sıkıntıyı okula başladıkları zaman kurallarla karşılaştıklarında yaşarlar.

♦

Aşırı Koruyucu Anne - Baba Tutumu

Aşırı koruyucu tutum, ailenin çocuğu gereğinden fazla koruması, üzerine gereğinden fazla düşmesi olarak tanımlanmaktadır. Çocuğun hayat içinde bazı zorluklarla karşı karşıya gelmesini engellemek, yapabileceği şeyleri onun adına sürekli olarak yapmak (yemeğini kendi yiyebildiği halde çocuğu beslemek, çantasını taşıyabildiği halde elinden almak, odasını ve oyuncaklarını toplamak, ödevlerini onun yerine yapmak vb.) bir sevgi göstergesi değil, çocuğun gelişimine ve sorumluluk alma bilincine bir engeldir.

Aşırı Koruyucu Anne - Baba Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

• Bu tutumla yetişmiş çocuklarda kendi kararlarını verme ve kendi sorumluluğunu alma konusunda sıkıntılar görülür; çünkü çocuk, ailesi tarafından korunmaya, kollanmaya ve ihtiyaçlarının giderilmesine alışmıştır.
• Çocuk girişim yeteneğinden yoksun, kendi başına karar veremeyen ve sorumluluk almaktan kaçınan bağımlı bir kişilik yapısı geliştirir.
• Çocuk bir problemle karşılaştığında bunun üstesinden tek başına gelemez ve ailesinin bu sorunu çözmesini bekler. Bu yüzden, çocuğun problem çözme becerileri gelişemez.
• Bu tutumla yetişen çocuklar bir gruba girmekte ve kendilerini gruba kabul ettirmekte zorlanır, sosyal becerileri zayıftır.

♦

Aşırı Otoriter Anne - Baba Tutumu

Bu tutumu sergileyen ebeveynlerde çocuğun üzerindeki baskı oldukça yoğundur. Çocuğun hata yapmasına izin verilmez. Toplum tarafından doğru ve iyi sayılan davranışların sergilenmesi, tüm çevrenin takdirini kazanması beklenir. Yalnızca takdir edilen, onay görülen ve istenilen davranış sergilendiğinde sevgilerini gösterirler. Aile içinde çocuğun fikirlerinin bir önemi yoktur ve çocuğa fikirleri sorulmaz. Çocuklar anne-babalarının belirledikleri, seçtikleri, karar verdikleri her şeye uyum göstermek zorundadır ve uyum göstermediği davranışları cezayla sonuçlandırılır.

Aşırı Otoriter Anne - Baba Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

• Bu tutumla büyüyen çocuklar anne - babalarından korkar; dolayısıyla duygularını, düşündüklerini, yaşam deneyimlerini ailesiyle paylaşmaktan çekinirler.
• Aşırı disiplin, katı kurallar ve esneklik göstermeyen anne-baba tutumları çocukta saldırganlık ve şiddet davranışlarını tetikler.
• Hata yapmak konusunda çok tedirgin ve kaygılı olurlar. Hata yapan insanlara karşı affedici ve hoşgörülü olmazlar.
• Anne-babanın cezacı tutumundan, güçlünün güçsüzü ezebileceğini öğrenerek; saldırgan ve kurallara uymayan bir kişilik geliştirebilirler. Vicdan gelişimleri olumsuz yöndedir.

♦

İhmalkar Anne - Baba Tutumu

Bu tutumu sergileyen aileler genellikle çocuklarını denetlemezler, onların sorumluluklarını almazlar, hastalıklarıyla yeterince ilgilenmez, yol göstermezler, ilgi ve sevgiden mahrum bırakırlar, beslenme ve eğitimlerine önem vermezler. Çocuk aileyi rahatsız etmediği sürece çocukla alakalı bir gündem yoktur, ancak çocuk aileyi rahatsız ederse ailenin gündemine gelebilir.

İhmalkar Anne - Baba Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

• Bu tutumla büyüyen çocuklar yaşamları boyunca ilgiden yoksun kaldıklarından ötürü dikkat çekmek için çevreye zarar verebilirler
• Aileyle kuramadığı sözlü iletişimden ötürü, dil-bilişsel gelişiminde gerilik, geç konuşma ya da konuşma bozuklukları görülebilir.
• Gelecek hedeflerinden yoksun kişiler olarak, anlık doyum için uğraşırlar.

♦

Dengesiz Anne - Baba Tutumu

Dengesiz tutum evde disiplinin olmaması değil, verilen tepkiler arasındaki kararsızlıktır. Ebeveyn aşırı hoşgörülü tavırla; sert, cezalandırıcı tavır arasında gidip gelmektedir. Bu durum çocukta bir karmaşaya yol açarak hangi tutum ve davranışın ne zaman istenmediğini, nerede ne yapıp, ne yapmaması gerektiğini kestiremez. Bu durum ebeveynin zaman zaman değişen tutumu olabildiği gibi anne ve babanın birbirinden farklı tutumları olarak da görülebilir. Ebeveynler kimi zaman normal olarak karşıladıkları bir durumu kimi zaman cezalandırırlar. Bu durum genellikle ebeveynin ruh hali ve psikolojisiyle alakalıdır. Aileler yorgun ya da sinirli olduklarında daha tahammülsüz olup genellikle normal olarak algıladıkları bir davranışı bile yapılmaması gereken bir tutum olarak algılayıp cezalandırabilirler.

Dengesiz Anne - Baba Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

• Çocuk bu tutumla büyüdüğünde, hangi davranışın doğru, hangi davranışın yanlış olduğunu öğrenemez. Ne zaman, nerede, nasıl davranacağını bilemez.
• Doğru olanı yapmak yerine, "Ne yaparsam cezadan kurtulurum?" düşüncesiyle hareket eder.
• Kendini kanıtlamak ve dikkatleri üzerine çekmek için, ürkek, yumuşak huylu, söz dinleyen, ya da kendi benliğini ve bağımsızlığını göstermek için kavgacı, sinirli bir çocuk olabilir. Zamanla; çevresindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir kişilik yapısı geliştirebilir.

Kabul Edici, Güven Verici, Demokratik Anne - Baba Tutumu

Sevgi, saygı, güven ve şeffaflık olan bu ailede çocuk, tüm yönleriyle kabul edilir. Bu ailelerde çocuk da bireydir ve söz hakkı vardır. Çocuğun hakları daima göz önündedir. Çocuğun karar vermesine izin verilerek sorumluluk alması konusunda teşvik edilir. Bu ailelerde çocuklarının bağımsız birer birey olması öncelik konusudur. Çocuk sevgi ve saygıyla büyür ve bunu göstermeyi öğrenir. Susmaya değil, konuşmaya, hakkını arayıp, istek ve taleplerini dile getirmeye teşvik edilir. Çocuğa yol gösterilir ve alabileceği kararlar konusundaki sorumluluk ona verilir.

Demokratik Anne - Baba Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

• Demokratik ve güven verici bir ortamda yetişen çocuk, kendine ve çevresine saygılı, sınırlarını bilen, yaratıcı, her türlü fikre saygı duyan, kendi fikirlerini rahatlıkla söyleyen, kişilik ve davranışları açısından dengeli, sorumluluk duygusu gelişmiş, hoşgörülü, işbirliğine hazır, sosyal ve duygusal açıdan da sağlıklı, mutlu bir birey olarak yetişir.
• Anne-babanın tutarlı ve kararlı tutumu çocuğun çevresine ve kendisine güven duygusunu geliştirir.
• En az kendi hakları kadar başkalarının haklarına da saygı duyar ve savunur.

ÇOCUK NE YAŞIYORSA ONU ÖĞRENİR!

• Eğer bir çocuk sürekli eleştirilmişse; kınamayı ve ayıplamayı öğrenir.
• Eğer bir çocuk kin ve nefret ortamında büyümüşse; kavga etmeyi öğrenir.
• Eğer bir çocuk sürekli utanç duygusuyla eğitilmişse; kendini suçlamayı öğrenir.
• Eğer bir çocuk hoşgörüyle yetiştirilmişse; sabırlı olmayı öğrenir.
• Eğer bir çocuk desteklenip, yüreklendirilmişse; kendine güven duymayı öğrenir.
• Eğer bir çocuk övülmüş ve beğenilmişse; takdir etmeyi öğrenir.
• Eğer bir çocuk haklarına saygı gösterilerek büyütülmüşse; adil olmayı öğrenir.
• Eğer bir çocuk kabul ve onay görmüşse; kendini sevmeyi öğrenir.
• Eğer bir çocuk aile içinde dostluk ve arkadaşlık görmüşse; bu dünyada mutlu olmayı öğrenir.

Dorothy Law Nolte