pH nedir? pH nasıl ölçülür? pH skalası ve pH aralıkları. Sulu çözeltiler.

pH : Bir çözeltinin asitlik ya da bazlık derecesini tarif eden birimidir. Bu kısaltmada p eksi logaritmayı, H ise hidrojen iyonunu temsil etmektedir Açılımı Power of Hydrogen dir. pH kavramı ilk defa Danimarkalı kimyager Søren Peder Lauritz Sørensen (1868 / 1939 Danimarka) tarafından Carlsberg Laboratuvarı'nda 1909 yılında tanımlanmıştır.

pH ölçümü pH Belirteçleri yani İndikatör vasıtası ile gerçekleştirilir. Çözeltilerin pH dengesine bağlı olarak renk alan karmaşık yapıya sahip organik bileşkelerdern oluşurlar. İndikatörler asit ya da baz titrasyonunun başlangıç ve bitiş noktasını saptayabilirler. İndikatörleri; asit, baz, redoks ve çöktürme belirteçleri olarak sınıflamak mümkündür.

İndikatötler Le Chatelier İlkesi'ne dayalıdır. Le Chatelier İlkesi : kimyada dengedeki bir sisteme dışarıdan bir etkide bulunulduğunda, sistem bu etkiyi azaltıcı yönde yeni bir denge hâli oluşturur.

Çözelti / Solüsyon : İki ya da daha fazla maddenin herhangi bir oranda bir araya gelerek oluşturdukları homojen karışımdır. Diğer bir deyişle; bir maddenin başka bir madde içinde gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde dağılacak, homojen karışım oluşturması olayına çözünme, elde edilen karışıma da çözelti denir.

pH Ölçümünde Turnusol Kağıdı

Turnusol kâğıdı kimyada kullanılan ayıraçlardan bir tanesidir. Çözeltilerdeki asit ve bazları ayırt etmekte kullanılır. Turnusol, asitle temas ettiğinde (pH 4.5) kırmızı, bazla temas ettiğinde (pH 8.3) mavi renk verir. Turnusol kuzukulağı ve diğer likenlerden elde edilen, içeriğinde orsein bulunan ve suda çözünen bir boyadır. Çözelti olarak veya bir filtre kâğıdına emdirilerek kullanılır. Bu kağıda pH belirteci denir ve maddelerin asitliğini ölçmek için kullanılır. Mavi turnusol kağıdı asidik ortamlarda kırmızıya ve kırmızı turnusol kağıdı bazik ortamlarda (ör. Alkali) maviye döner. Renk değişimi 4,5 - 8,3 pH aralığında menekşe tonlarında olur (1atmosfer 25 °C'de). Turnusolün aktif maddesi erythrolitmindir. Düşük pH değerli maddeler asit olarak ve yüksek değerliler alkali olarak adlandırılır. Sadece asit ve bazlar değil, bazı çözünen tuzlar da turnusol kâğıdını mavi veya kırmızıya dönüştürür. Kuvvetli asit ve zayıf bazdan oluşan tuzlar asidik, zayıf asit ve kuvvetli bazdan oluşan tuzlar bazik özellik gösterdiğinden turnusolü boyarlar.

Liken : Mantarlar ve fotosentetik alglerin meydana getirdiği simbiyotik birlikteliklere verilen genel isim.

Asit – Baz Tepkimesi  B + AH   →  BH + A  baz asit -  asit baz

Bazlar genel olarak molekülünde bir hidroksil grubu (OH) ile en az bir metal atomu bulunan bileşikler olarak tanımlanır; bu nedenle kimyasal açıdan metal hidroksitleri denebilir. Bunların çoğu suda çözünmeyen katı bileşiklerdir. Halbuki bazıları, mesela : metal atomları içermeyen amonyak (NH₃) ve sodyum, potasyum gibi alkali metallerin hidroksitleri suda kolayca çözünebilmektedir.

Sanayi açısından büyük bir önem taşıyan bu bazlara alkaliler denir. Alkali terimi kül anlamındaki Arapça bir sözcükten türetilmiştir. Çünkü bu bileşikler eski dönemlerde odun ve bitki küllerinden elde edilmiştir.

Gerçekten de alkalilerin küllü suyu andıran kendine özgü, acımsı bir tadı vardır. Bu çözeltiler deriye kaygan bir izlenim bırakır ve baz belirteci olarak kullanılan kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye dönüştürür.

Kostik (yakıcı) alkali denen en kuvvetli bazlar (NaOH ve KOH), büyük bir dikkatle ve sakınılarak kullanılması gereken çok tehlikeli maddelerdir. İnsanın üzerine sıçradığında giysilerini parçalayan ve derisini ateş ve kaynar su gibi yakan bu maddelerin kazayla yutulması da yemek borusunun ve midenin delinmesiyle, hatta ölümle sonuçlanan ağır yanıklara yol açabilmektedir.

Sanayide çok önemli uygulamaları olan bu bileşikler arasında NaOH (sudkostik), KOH (potas kostik) Ca(OH)₂ (sönmüş kireç) ve NH₄ OH (amonyaklı su) çok fazla kullanılmaktadır.

En önemli alkalilerden biri olan NaOH beyaz renklidir. Ya ince levha ve çubuklar halinde katı olarak ya da suda eritilerek sıvı halde satışa sunulur.

Sabun yapımında ve reyon denilen yapay ipekli kumaşların üretiminde çok önemli bir ham madde olan sudkostik, ayrıca pamuk ipliklerine sağlamlık ve parlaklık kazandırmak amacıyla pamuklu dokuma sanayisinde de kullanılmaktadır.

Video : Esra ATEŞ

⇒ Bir maddenin ve/veya çözeltinin asit ya da baz olduğu formülden nasıl anlaşılır?

⇒ Asitler ile ilgili daha detaylı bilgi ister misiniz?

⇒ Bazlar hakkında daha kapsamlı bilgi ister misiniz?