Asitler hangileridir? Asit ve turnusol kaðýdý etkileþimi.

Asit pH derecesi 7 'den düþük, deðiþen oranlarda yakýcý - aþýndýrýcý özellikte ve oldukça geniþ kullaným alanýna sahip kimyasal maddelere verilen isimdir. Suda çözündüklerinde hidrojen iyonu deriþimini artýrarak çözeltiyi asidik yapar.

Asitler kimyada önemli bir bileþik sýnýfýný oluþturur. Gýda maddelerinin bir çoðunda asit vardýr ve bu nedenle canlýlarýn yaþamsal faaliyetlerinde asitlerin önemi büyüktür. Mide özsuyu besinlerin sindirimi için %0,4 (binde dört) oranýnda HCl içerir. Proteinler ise amino asitlerden oluþur. Asitler inorganik ve organik olabilirler. Yapýsýnda karbon bulunmayan asitlere inorganik asitler, karbon elementi kullanýlarak oluþturulan asitlere de organik asitler denir.

Asit Latincede ekþi anlamýna gelir. Ekþi tat veren maddeler asit özelliðine sahiptir. Limonda sitrik asit, elmada malik asit mevcuttur ve tüm asitler gibi sulu çözeltilerinde hidrojen (H⁺) iyonu bulunur.

HCl → H⁺ + Cl^-   ♦  HNO₃ → H⁺ + NO^-3   ♦  H₂SO₄ → 2H⁺ + SO₄^-2

Asit çözeltilerini baþka sývýlardan ayýrt etmek için turnusol kâðýdý kullanýlabilir. Asitler, mavi turnusol kâðýdýný kýrmýzýya çevirir.

Asitler suda çözünmelerinden dolayý iyonlarýna ayrýþýr ve içinde iyon barýndýran sývý elektrik akýmýný iletir. Elektrik akýmýný ileten sývýlara elektrolit denir. Asitler metallerle tepkimeye girerek hidrojen gazý (H₂) açýða çýkarýrlar  Asitler metallere aþýndýrýcý etki yaparlar ve bu özelliklerinden dolayý asitler metal kaplar içerisinde deðil, cam ya da plâstik kaplarda saklanýr.

Asitler bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluþturur. Bu olaya nötrleþme tepkimesi denir, ekzotermik bir olaydýr. Asit + Baz → Tuz + Su + Isý

Sulu çözeltilerde büyük oranda iyonlarýna ayrýþabilen asitlere kuvvetli asit denir. Zayýf asitlerin ise sadece bir kýsmý suda iyonlarýna ayrýþýr. Kuvvetli asitler çok tahriþ edici ve yakýcýdýr ve tahta, kaðýt, kumaþ, et gibi birçok maddeyi kýsa sürede parçalayabilirler.

Hayatýmýzda Asitlerin Yeri

Sirke, seyreltik bir asetik asit çözeltisidir. Araba akülerinde sülfürik asit kullanýlýr. Nitrik asit, boya ve gübre yapýmýnda kullanýlýr. Temizlikte kullanýlan tuz ruhu seyreltik hidroklorik asit çözeltisidir. Midemiz ise seyreltik hidroklorik asit salgýlayarak besinleri parçalar ve mide asidinin fazlalaþmasý midede ülsere sebep olur.

Bazý maddelerin yapýsýnda hidrojen bulunmadýðý hâlde, hidrojen iyonu (H+) oluþumuna sebep olduklarý için sulu çözeltileri asit özelliði gösterir. Mesela CO₂ ve SO₂ suda asit özelliði gösteren maddelerdir. Havadaki karbon dioksit ve kükürt dioksit gazlarý da yaðmur damlalarýnda çözündüklerinde asit olarak yere düþer. Asit yaðmurlarý bu þekilde oluþur.

Kuvvetli Asitler. Suda Ýyonlaþma Durumu

Polar kovalan moleküller ⇒ iyonlar

Kuvvetli elektrolitler ⇒ % 100 iyonlaþma, beden dokularý üzerinde güçlü yakýcý özelliðe sahiptir.

Ama canlýlarýn midesi HCl’e karþý mukus ve mukozal tabaka ile korunmaktadýr

               H₂O
HCl_(l)        ⇔       H⁺_(su)   + Cl^-_(su)

HNO_3(l)     ⇔       H⁺_(su)  + NO₃^- _(su)

H₂SO_4(l)    ⇔       2H⁺_(su) + SO₄^2- _(su)

Zayýf Asitler

Doðada bir çok asit zayýftýr.

CH₃COOH Asetik Asit : sirke, jeller, plastikler, boyalar, insektisidler ...

H₂CO₃ Karbonik Asit : bikarbonat tampon sistem, karbonatlý içecekler ...

H₃PO₄  Fosforik Asit : ilaçlar, sabunlar, deterjanlar, hayvan yemleri vb

Zayýf elektrolitlere sahiptirler ve iyonlaþma % leri zayýftýr. Polar kovalan moleküllerdir. Daha çok molekül olarak kalýrlar

                     H₂O
CH₃COOH_(l)    ⇔       H⁺_(su) + CH₃COO^-_(su)

H₂CO_3(l)         ⇔       H⁺_(su) + HCO₃^-_(su)

H₃PO_4(l)         ⇔       H⁺_(su) + H₂PO₄^-_(su)

Asitlerin Genel Özellikleri ve Asitleri Nasýl Anlarýz?

Tüm asitlerin tadlarý istisnasýz olarak ekþidir. Sirkedeki asetik asit, ekþi elmada malik asit, limonda sitrik asit ve askorbik asit (Vit C), yoðurt suyunda laktik asit, meþrubat ve kolalarda karbonik asit bulunur.

Ancak her asitin tadýna bakýlamaz. Çünkü asitlerden bazýlarý parçalayýcý bazýlarý da zehirlidir. Asitler yakýcý özelliðe sahiptir. Asitlerin bu özelliði her asitte ayný þekilde olmayabilir.
Mesela HNO₃ deriye döküldüðünde proteinlerle tepkimeye girer. H2SO4 ise hücre suyunu çekerek yakma etkisi gösterir.

Asit suda çözüldüðünde ne kadar fazla iyon oluþuyorsa iletkenlik özelliði de o kadar fazladýr. Bu nedenle kuvvetli asitlerde iletkenlik fazla, zayýf asitlerde ise azdýr.

Asitler mavi turnusol kaðýdýný kýrmýzýya çevirir. Turnusol kaðýtlarý indikatör boyasý emdirilmiþ kaðýtlardýr, daha detaylý bilgiyi TRset üzerinde bulabilirsiniz. Ýndikatör boyalarý ortamýn asidik veya bazik olmasýna göre renk deðiþtiren maddelerdir.
Örneðin bir indikatör olan metil oranj asit ortamda kýrmýzý renge döner.

Asitlerin genel olarak yapýlarýnda proton bulunur. Ancak yapýlarýnda hÝdrojen bulunan tüm maddeler asit deðildir. Yine ayný þekilde; HCl kuvvetli bir asit olmasýna raðmen, NH₃ baz özelliði gösterir. CH₄ ise asit ve baz karakteri göstermez.

Bazlar ile birleþerek tuz ve su oluþturur. Kimyada bu tepkimelere nötrleþme tepkimesi denir.

Baz + Asit              →       Tuz + Su

NaOH + HCl           →       NaCl + H₂O

2KOH + H₂SO₄      →       K₂SO₄ + 2H₂O

Ca(OH)₂ + H₂SO₄   →      CaSO₄ + 2H₂O

Asitler, metal oksitler (bazik oksitler) ile birleþerek tuzlarý yaparlar.

Metal Oksit + Asit      →      Tuz + Su

Na₂O + 2HCI              →       2NaCI + H₂O

CaO + H₂SO₄             →      CaSO₄ + H₂O

K₂O + H₂CO₃             →      K₂CO₃ + H₂O

CuO + 2HNO₃            →      Cu(NO₃)₂ + H₂O

Gýdalar açýsýndan genelleme yapacak olursak; ACI BÝBER hariç tüm meyve ve sebzeler asittir.

⇒ Bir maddenin ve/veya çözeltinin asit ya da baz olduðu formülden nasýl anlaþýlýr?

⇒ Bazlar hakkýnda teferruatlý bilgi ister misiniz?